اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) با بازداری اجتماعی، احساس بی‌کفایتی و حساسیت بیش‌ازحد به انتقاد همراه است و افراد مبتلا به دلیل ترس از طرد شدن از موقعیت‌های اجتماعی دوری می‌کنند. در مقابل، اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) با ترس شدید از خجالت یا قضاوت منفی در موقعیت‌های خاص اجتماعی مانند سخنرانی یا ملاقات با افراد جدید مشخص می‌شود. افراد مبتلا به SAD ممکن است از این موقعیت‌ها اجتناب کنند اما در شرایط غیرتهدیدکننده راحت‌تر هستند. در ادامه، تفاوت این دو اختلال را بیشتر بررسی می‌کنیم.
اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD)
اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) با حساسیت بیش‌ازحد به طرد، انتقاد یا عدم تأیید همراه است. افراد مبتلا به این اختلال احساس بی‌کفایتی و ناامنی شدیدی در روابط اجتماعی دارند و به همین دلیل از تعاملات و فعالیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند. این ترس از انتقاد و عدم پذیرش به‌طور مداوم بر رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود که حتی از فرصت‌های اجتماعی که ممکن است برای آن‌ها لذت‌بخش باشد نیز خودداری کنند.
تفاوت AVPD با دیگر اختلالات شخصیت خوشه C، مانند اختلال شخصیت وسواسی-جبری، در این است که AVPD به‌طور عمیقی بر احساسات ناتوانی و انزوا متمرکز است. افراد مبتلا به AVPD معمولاً بیشتر از سایر اختلالات شخصیتی از روابط اجتماعی دوری می‌کنند و انزوای بیشتری را تجربه می‌کنند. این انزوای اجتماعی می‌تواند منجر به مشکلات عاطفی، از جمله افسردگی و اضطراب، شود و همچنین بر توانایی آن‌ها در حفظ روابط نزدیک و تعاملات روزمره تأثیر منفی بگذارد.
اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)
اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) با ترس شدید از قضاوت منفی یا خجالت کشیدن در موقعیت‌های اجتماعی همراه است. افراد مبتلا به SAD معمولاً از موقعیت‌هایی مانند سخنرانی در جمع، مکالمه با افراد ناشناس، شرکت در گردهمایی‌ها، یا حتی مکالمات غیررسمی اجتناب می‌کنند. این ترس‌ها باعث بروز علائم فیزیکی مانند عرق کردن، لرزش، سرخ شدن، تپش قلب و تنگی نفس می‌شود که اضطراب بیشتری را در طول و حتی پس از موقعیت اجتماعی ایجاد می‌کند.
شدت این اضطراب از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ برخی افراد در تمام موقعیت‌های اجتماعی احساس ناراحتی شدیدی دارند، در حالی که دیگران تنها در شرایط خاصی دچار اضطراب می‌شوند. این اختلال می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره فرد داشته باشد، از جمله کاهش عملکرد اجتماعی، محدود شدن فعالیت‌های روزانه و ایجاد مشکلات در برقراری و حفظ روابط اجتماعی.
شباهت‌های بین AVPD و SAD
- هر دو اختلال شامل اضطراب اجتماعی و ترس از قضاوت یا طرد شدن هستند.
- هر دو باعث اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی می‌شوند.
- افراد مبتلا به هر دو اختلال ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی از نظر فیزیکی علائم اضطراب مانند عرق کردن، لرزش یا تنگی نفس را تجربه کنند.
تفاوت‌های کلیدی بین اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) و اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)
در حالی که اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) و اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) هر دو شامل اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی هستند، تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد که نشان می‌دهد این دو اختلال از نظر شدت، دامنه و نوع ترس‌ها با هم متفاوت‌اند.
دامنه اضطراب اجتماعی
SAD عمدتاً بر ترس از موقعیت‌های اجتماعی خاص متمرکز است. افراد مبتلا به SAD ممکن است فقط در برخی موقعیت‌های اجتماعی مانند سخنرانی در جمع، ملاقات با افراد جدید، یا تعاملات شغلی دچار اضطراب شوند. آن‌ها به‌طورکلی از موقعیت‌هایی که ترس‌شان را تحریک می‌کند، اجتناب می‌کنند، اما در سایر جنبه‌های زندگی اجتماعی ممکن است احساس راحتی بیشتری داشته باشند.
در مقابل، افراد مبتلا به AVPD با ترس فراگیر و همه‌جانبه از طرد شدن یا انتقاد مواجه هستند که تقریباً تمام روابط اجتماعی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اضطراب نه‌تنها در موقعیت‌های عمومی یا شغلی، بلکه در روابط شخصی و نزدیک نیز به‌شدت احساس می‌شود. این افراد اغلب تمایلی به برقراری هرگونه رابطه اجتماعی ندارند، حتی اگر محیط یا موقعیت اجتماعی برای دیگران بی‌تهدید به نظر برسد.
درک و احساسات نسبت به خود
یکی از تفاوت‌های اساسی بین این دو اختلال، درک افراد از خودشان است. افراد مبتلا به AVPD به‌طور کلی احساس بی‌کفایتی شدیدتری نسبت به خود دارند و همواره خود را در تمام زمینه‌های زندگی اجتماعی ناتوان می‌دانند. این احساس بی‌کفایتی و عدم اعتماد به‌نفس منجر به انزوای عمیق‌تری می‌شود و مانع از ورود آن‌ها به هر نوع ارتباط اجتماعی می‌گردد.
از سوی دیگر، افراد مبتلا به SAD معمولاً احساس منفی نسبت به خود را در موقعیت‌های اجتماعی خاص تجربه می‌کنند، اما این احساس ممکن است در شرایط غیرتهدیدکننده کمتر باشد. به عبارت دیگر، اضطراب و خودکم‌بینی آن‌ها محدود به موقعیت‌هایی است که در آن‌ها امکان قضاوت یا خجالت وجود دارد.
شدت و تأثیر بر روابط
SAD ممکن است بر روابط شغلی یا محیط‌های اجتماعی خاص تأثیر بگذارد، اما افراد مبتلا به این اختلال همچنان ممکن است در روابط نزدیک‌تر مانند دوستی‌های قدیمی یا خانوادگی عملکرد خوبی داشته باشند.
AVPD تأثیرات عمیق‌تری بر تمام جنبه‌های روابط فرد دارد، زیرا این افراد از برقراری هرگونه رابطه نزدیک یا صمیمی خودداری می‌کنند. ترس از انتقاد و احساس بی‌کفایتی مانع از ورود آن‌ها به هر نوع رابطه می‌شود، حتی اگر این روابط برای آن‌ها حیاتی باشد.
تشخیص و درمان مشترک SAD و AVPD
تشخیص و درمان همزمان اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) و اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) بسیار مهم است، زیرا این دو اختلال علائم و ویژگی‌های مشترکی دارند. افراد می‌توانند به طور همزمان به هر دو اختلال مبتلا باشند، اما تشخیص دقیق میان آن‌ها ضروری است، چرا که هر کدام نیاز به رویکردهای درمانی روانشناسی متفاوتی دارند. تشخیص صحیح کمک می‌کند تا برنامه درمانی مناسب را برای رفع نیازهای خاص فرد تدوین شود، و این امر پایه و اساس یک درمان موفق است.
درمان‌های موثر برای این اختلالات شامل درمان شناختی-رفتاری (CBT) است که به افراد کمک می‌کند تا افکار و باورهای منفی خود را شناسایی و اصلاح کنند. دارودرمانی نیز با استفاده از داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی می‌تواند به کاهش علائم اضطراب کمک کند.
نتیجه گیری
اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) و اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) هر دو می‌توانند به شدت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند و باعث انزوا و اضطراب شدید شوند. در ایران، اگرچه گروه‌های حمایتی برای درمان اختلالات روان به شکل رسمی وجود ندارند، مشاوره گروهی و روان‌درمانی فردی می‌توانند جایگزین مناسبی برای حمایت اجتماعی باشند و به افراد کمک کنند تا با مشکلات خود بهتر کنار بیایند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
منابع
American Psychiatric Association (APA). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.).
Mayo Clinic. Social Anxiety Disorder (Social Phobia). Available at: www.mayoclinic.org
National Institute of Mental Health (NIMH). Avoidant Personality Disorder
Hofmann, S. G., & Smits, J. A. J. (2008). Cognitive-behavioral therapy for anxiety disorders: An update